Tweeduizend kusjes per dag

Children are not a distraction from more important work.
They are the most important work.

(C.S. Lewis)

Dit is deel 2 in een reeks over bewust ouderschap. Het eerste deel was meer een theoretische onderbouwing en benadrukte het belang van mindfulness en schaduw werk bij de ouders zodat ze zichzelf kunnen helen. Want anders bestaat het reële gevaar dat de ouders gewoon hun eigen ‘shit’ gaan projecteren op de kinderen (blokkades, vergeten kwetsuren, trauma’s, onverwerkte schaduwkanten,..) waardoor opnieuw beschadigde volwassenen ontstaan. Ook werden 15 speerpunten voor bewust ouderschap opgesomd. In dit deel gaan we meer de praktische invulling bekijken door tal van tips te delen en zelfs een magische formule. Deze berichtenreeks is gedeeltelijk geïnspireerd op methodes zoals empathisch opvoeden, natuurlijk opvoeden, zachte opvoeding en attachment parenting, zie ook bij Matriarchaat. Zoals we weten ligt de sleutel voor een betere toekomst bij de kinderen die de volgende generatie zullen worden en planeet Aarde ofwel kunnen behoeden en verfraaien ofwel kunnen plunderen en vernietigen. En wanneer de ouders hun uitdagende taak bewust opnemen dan opent zich de mogelijkheid om kinderen te begeleiden tot empathische en liefdevolle volwassenen.

De titel (2000 kusjes per dag) verwijst naar het prijswinnende boek van L.R. Knost (Two Thousand Kisses a Day) over zacht ouderschap (gentle parenting), een schitterend boek en een must read voor iedere ouder en grootouder.

Gentle parenting is about guiding instead of controlling, connecting instead of punishing, encouraging instead of demanding.
It's about listening, understanding, responding and communicating.

(L.R. Knost)

Een magische formule

Bewust ouderschap kan een flinke uitdaging zijn, maar toch bestaat er ook een bepaalde aanpak die het opvoeden wat makkelijker maakt en tegelijkertijd ook de kinderen respecteert. Een soort magische formule die de ouders kan helpen omgaan met iedere situatie die zich voordoet. Zonder dat je als ouder bang hoeft te zijn voor de reacties van de kinderen of bang om hun liefde te verliezen. En zonder je schuldig of gefrustreerd te voelen als je dan toch eens ‘fouten’ maakt bij de opvoeding. Een formule waardoor harmonie ontstaat in het gezin en iedereen samenwerkt en luistert naar elkaar. Een formule die kinderen helpt om gelukkige mensen te worden die sterk en standvastig in het leven staan en niet makkelijk uit evenwicht raken door allerlei gebeurtenissen.        

Het klinkt te mooi om waar te zijn maar ondertussen passen veel ouders het toe en bevestigen dat deze methode werkt. Kinderen opvoeden KAN makkelijk en eenvoudig zijn. Maar het vraagt wel oefening en tijd om de formule te leren gebruiken en te integreren in het gezin. Het vraagt tijd en inspanning om ons gedrag en onze reacties en interacties te veranderen om op 1 lijn te komen met de kinderen. Maar zodra alles in elkaar klikt, zijn de beloningen echt geweldig.

De Formule

De formule bestaat uit 4 elementen die, wanneer ze samen worden gebruikt, een bijna magisch gemak creëren in een gezin. De formule opent de mogelijkheid om kinderen op te voeden tot respectvolle Mensen met een sterk gevoel van eigenwaarde en die zich thuis voelen in de wereld. De algemene aanpak en onderliggende houding is gebaseerd op een diep wederzijds respect, verbindende communicatie en een afstemming op ieders behoeften. Het is belangrijk op te merken dat elk van de 4 elementen allemaal samen aanwezig dienen te zijn om tot goede resultaten te komen. Hier zijn de 4 elementen.

1. De rotsvaste overtuiging dat jouw kinderen inherent GOED zijn en volkomen bereid om MEE TE WERKEN.

Jouw kinderen zijn intrinsiek goed en je WEET dat ook. Ze hoeven niet goed te worden ‘gemaakt’, ze zijn zo geboren. Ze hoeven niet te worden ‘hersteld, gerepareerd of gedwongen’ en ze zijn niet slecht of stout. Stoute kinderen bestaan niet. Stout en storend gedrag is vaak gewoon een roep om aandacht (en op een negatieve manier aandacht vragen, is beter dan helemaal geen aandacht krijgen). Het tweede belangrijke punt is dat kinderen van nature sociaal zijn. Ze willen echt het juiste doen, ze willen harmonie, ze willen samenwerken, ze willen de ouders gelukkig maken. Dit wordt veel te weinig begrepen door de ouders en nog veel minder toegepast in het voordeel van ouders en kind.

Mensen zijn sociale wezens. Het zit ingebouwd in hun DNA om erbij te willen horen, om te leren van ouderen, om in stamverband samen te zijn. Al sinds het begin der menselijke beschaving zit dit in de genen geprogrammeerd als een natuurlijke manier om het mensenras te laten overleven.

Wanneer ouders door en door beseffen dat kinderen van nature goed en coöperatief zijn, dan ontstaat er een andere relatie en communicatie met hen. We gaan dan situaties anders benaderen. Deze visie geeft de ouders toegang tot nieuwe antwoorden en strategieën. We gaan nu namelijk gebruik maken van de aangeboren liefde en coöperatieve aard van onze kinderen. Wanneer een kind zich misdraagt, kunnen we ons afvragen waarom dat gebeurt, in plaats van een straf op te leggen uit onmacht of gewoonte. We gaan op zoek naar de echte oorzaak van het probleem en we doen dit vanuit vertrouwen en connectie.

Een voorbeeld:
Wanneer jouw oudere zoontje zijn jongere zusje slaat als ze zijn blokkentoren omver duwt, dan kun je jezelf afvragen wat er bij hem innerlijk gebeurt waardoor hij zijn toevlucht neemt tot slaan. Waarschijnlijk is hij gefrustreerd en kwaad omdat zijn spel verstoord wordt. Wellicht is hij nog steeds aan het zoeken om zich te kunnen aanpassen aan de nieuwe situatie met een jonger zusje in het gezin waardoor hij nu minder aandacht krijgt. Wellicht weet hij niet hoe je gevoelens van woede positief kan kanaliseren. Wellicht snapt hij nog niet hoe hij de dingen die belangrijk voor hem zijn, kan beschermen op een manier die ook de anderen respecteert.
Door jezelf af te vragen waarom je zoon zich zus of zo gedraagt (in plaats van dit gedrag te beheersen via straf of verbod), krijg je nu de gelegenheid om hem te begrijpen, om hem te helpen bij het verwerken van de dingen waar hij mee worstelt. En je leert hem ook hoe hij op een positieve en respectvolle manier toch kan bekomen wat hij wil. En daardoor wordt hij een blijer kind, coöperatief en makkelijk in de omgang.

2. Het gezin is een TEAM.

Ieder gezinslid maakt deel uit van hetzelfde team. Een analogie om het belang daarvan te verduidelijken. In het leven maken we soms deel uit van een team met een leider of autoriteitsfiguur. Dit kan een baas zijn, of een familielid, een klasleraar, een sporttrainer, een jeugdleider of een andere persoon die zich volledig ten dienste stelt van het desbetreffende team. Bijna iedereen zal zich wel zo’n ervaring kunnen herinneren. Deze persoon had of heeft respect voor jou, is geïnteresseerd in je ervaring, leert je alles wat nodig is om goed te presteren, geeft nuttige en correcte instructies op een degelijke en respectvolle wijze. Denk even na hoe je reageert op iemand die liefdevol leiding kan nemen.

Deze houding kunnen we ook introduceren in het ouderschap. De bedoeling is dat de kinderen zich helemaal thuis voelen bij het team en vertrouwen hebben in de ouders die het team (bege)leiden op een liefdevolle manier. Veel relaties en interacties tussen ouders en kinderen hebben een tegendraadse ondertoon die we soms niet eens opmerken. Vaak probeert de ene persoon iets te krijgen van de andere, of iemand probeert de andere van iets te overtuigen, of men probeert om de eigen behoeften en voorkeuren ingevuld te krijgen ten koste van de anderen.

Ouderschap in teamverband betekent dat we nooit de behoeften of voorkeuren van één persoon boven die van de anderen stellen of dat we behoeften voldoen ten koste van of door uitsluiting van een ander. Ieder gezinslid is evenwaardig en er wordt gezocht naar win/win situaties. Enkele speerpunten bij het gezinsteam:

• De behoeften en voorkeuren van iedereen zijn even belangrijk.
• Iedereen voelt ook werkelijk dat zijn of haar behoeften ertoe doen.
• Ouders en kinderen zoeken naar win/win situaties.
• Er zijn geen dubbele normen en verborgen agenda’s.
• Er zijn geen straffen, beloningen of andere pogingen om te manipuleren.
• Meningsverschillen worden opgelost via communicatie/discussie, respect en een focus op verbinding.
• Ouders luisteren naar de feedback van de kinderen en ondernemen dan gepaste actie, rekening houdend met die feedback.

Respect is een tweerichtingsverkeer. Kinderen leren van het gedrag van hun ouders. De manier waarop jij hen behandelt, zo zullen ze ook jou en anderen behandelen.

3.  Wees een standvastige, duidelijke en welwillende leider.

Opnieuw een analogie. Stel dat je naar vreemd land reist waar een compleet andere cultuur bestaat. Je bent daar alleen, je kent de taal niet noch de gebruiken en tradities. Je weet niet wat als onbeschoft of choquerend wordt beschouwd. Je weet niet hoe hun maatschappij en technologie functioneert, je snapt de regels niet. Hoe zou dat voelen? En stel nu dat er een lokale gids is die jou kan helpen om het land te ontdekken en de cultuur te begrijpen. Zou je hem inhuren of zou je op eigen houtje verder gaan? En zou die gids jou dan proberen te manipuleren of zou hij eerder behulpzaam zijn zodat jij je makkelijk kunt aanpassen aan die cultuur en je tevreden bent over zijn hulp? En welk soort gids verkies je dan? Iemand die bang is om informatie te delen en zo weinig mogelijk aanwijzingen geeft? Of eerder iemand die jou goed kent en weet wat je zoekt en die correcte informatie geeft wanneer je die nodig hebt? Je snapt het plaatje wel, als ouder kun je een perfecte gids zijn voor je kinderen.
Een ouder die ook een leider is, neemt de taak op zich om de kinderen te begeleiden als een goede gids en hen wegwijs te maken in de wereld. Ouders proberen hun kinderen voor te bereiden op een toekomst als volwassene en leren hen hoe ze zich het best kunnen gedragen.

De aanpak van veel ouders is ofwel te autoritair ofwel te gemakzuchtig en beide opties brengen dingen uit evenwicht. Bij een (te) autoritaire houding worden de kinderen vaak niet echt gerespecteerd en er wordt ook geen rekening gehouden met hun behoeften waardoor hun zelfrespect beschadigd raakt. Bij een (te) tolerante houding zijn de ouders vaak te toegeeflijk en dat zorgt voor een wankele situatie en veel onduidelijkheid.

Jonge kinderen zien het grotere plaatje niet en hebben bij veel situaties onvoldoende ervaring om goede beslissingen te nemen. Daarom is het normaal, logisch en ook gezond dat ouders beslissingen voor hen nemen in belang het hele gezin. Maar dit verandert snel naarmate ze ouder worden en ook groeien in hun vermogen om zelf beslissingen te nemen. Tegelijkertijd is het van cruciaal belang dat we hen begeleiden op een respectvolle manier, die geen afbreuk doet aan hun zelfgevoel.

Dit kan er zo uitzien:

• Een respectvolle interactie met de kinderen is niet zozeer een methode als wel een manier van leven en zijn, het is een houding gekenmerkt door helderheid, liefde en een ouder die stevig geaard is en verbonden met zich Zelf (en niet met zijn ego en zijn pijnlichaam). Zie bij mindfulness in deel 1.
• De ouders begrijpen heel goed dat hun kinderen graag willen bijdragen en meewerken aan het gezin en de dagelijkse routine.
• De ouders weten dat hun kinderen van nature zorgzaam, medelevend, verantwoordelijk, liefdevol,...zijn; ze hoeven hen niet te dwingen of te verplichten om dingen gedaan te krijgen.
• De ouders weten dat hun kinderen echt willen leren hoe ze het best functioneren in onze samenleving.
• De ouders respecteren en vertrouwen hun kinderen volledig en houden altijd rekening met hun behoeften.
• Vanuit deze levensinstelling bieden ze hen informatie aan, wetende dat ze die zullen verwelkomen en ernaar handelen.
• De ouders gebruiken geen ‘chantage’ of machtsspelletjes om dingen te bereiken, om grenzen te stellen of iets te verbieden.
• Nergens in de woorden of de houding van de ouders is er een hint dat hun kinderen slecht of verkeerd zijn. Nooit.
• De ouders leren het kind dat het veilig en goed is om de ouders te raadplegen wanneer ze vragen hebben of op problemen stuiten.
• Wanneer ze iets doen dat niet gepast is, dan volstaat één blik van de ouders vaak om hen bij te sturen, niet omwille van hun angst voor mogelijke straffen, maar omwille van het vertrouwen dat aanwezig is. Deze blik is niet veroordelend noch roept hij schaamte op bij het kind, maar komt uit een diep wederzijds begrip dat het de taak van de ouders is om het kind de weg te wijzen.

Zo’n mooie relatie tussen ouders en kinderen lijkt misschien utopisch, maar is zeker mogelijk (lees bvb. 'Op zoek naar het verloren geluk' van Jean Liedloff).  Het vergt tijd en inspanning om te integreren in het gezin, en het zal bij veel ouders ook innerlijk (schaduw)werk vragen, maar zodra het in elkaar klikt, zal het ouderschap zoveel makkelijker worden. Om dit stevige, duidelijke, welwillende en liefdevolle leiderschap te laten werken, dient het volgende aanwezig te zijn:

• De kinderen dienen hun ouders volledig te vertrouwen en duidelijk het gevoel te hebben dat die in hun team zitten en het beste met hen voorhebben. Dan wordt het eenvoudig om hen te begeleiden want ze staan open. De kinderen WETEN dat de ouders aan hun kant staan, er is dus geen strijd nodig. Je kunt eenvoudig hun aangeboren verlangen gebruiken om te leren en samen te werken.
• De ouders weten en vertrouwen erop dat de kinderen echt willen leren omdat die begrijpen dat dit nodig en nuttig is voor hun functioneren in de wereld en hun sociale contacten.
• De ouders weten dat de kinderen leiderschap nodig hebben en dat een stevige (maar liefdevolle) begeleiding hen geen kwaad zal doen of hun gevoel van onafhankelijkheid en autonomie zal wegnemen of verstoren. Integendeel, het brengt hen de innerlijke vrijheid die ze nodig hebben om daadwerkelijk te groeien.
• De ouders dienen hun kinderen diep te respecteren en aandacht te schenken aan hun noden, behoeften en voorkeuren  Door hun behoeften te eren en serieus te nemen, zal het kind vertrouwen krijgen in hun leiding en hen graag willen volgen, omdat ze weten dat ze altijd gerespecteerd en gehoord worden. Wanneer kinderen geen duidelijk leiderschap voelen, zullen ze dit tot uitdrukking brengen via storend gedrag. Zo’n gedrag is geen schreeuw voor meer vrijheid maar een signaal en een vraag voor duidelijke begeleiding zodat ze zich veilig en goed voelen.

4. Empathie

Het vierde element van de formule is empathie of zich volledig kunnen inleven in de wereld van de kinderen. Het is van cruciaal belang dat de kinderen voelen dat ze helemaal welkom zijn en dat hun gevoelens, verlangens en reacties geaccepteerd worden zonder oordeel. Want dat is wat het betekent om als een (h)echt team samen te leven. Empathie is het leren begrijpen van de gevoelens en innerlijke ervaringen van een ander zonder die te veroordelen noch te willen veranderen. De enige bedoeling van empathie is om een veilige, verwelkomende en accepterende ruimte te bieden voor de emoties, gevoelens en innerlijke ervaringen van de ander.

Enkele situaties waarin empathie aangewezen en noodzakelijk is: wanneer de kinderen overstuur zijn - wanneer ze een ongemakkelijke emotie ervaren - wanneer ze niet willen doen wat van hen gevraagd of verlangd wordt - wanneer ze zich misdragen en er conflicten zijn.

Empathie vereist volgende instellingen van de ouders:

• Volledige aanwezigheid (mindfulness).
• Geen enkel oordeel of veroordeling naar de kinderen toe (want dat is negatieve programmering en veroorzaakt kwetsuren die opgeslagen worden in het onderbewuste).
• De volledige acceptatie van hun ervaring, let wel: dit betekent niet dat we hun gedrag of acties ook aanvaarden en goedkeuren, het betekent dat we kennis nemen van wat ze laten zien.
• Geen manipulatie of sturing om hen onze oplossing of uitkomst op te dringen.

Empathie betekent NIET:

• Geruststelling: ‘Maak je geen zorgen, alles komt goed.’
• Je eigen verhaal delen: ‘Ik weet wat je bedoelt, het gebeurde ook toen ik ...’ (gevolgd door een paar minuten over jezelf praten).
• Vergelijken: ‘Dat is niets! Toen ik een kind was, moest ik ...’
• Vragen stellen: ‘Wauw, waarom denk je dat hij dat heeft gedaan?’
• Minimaliseren: ‘Dat is niet zo'n probleem, maak je niet zo druk.’
• Medelijden: ‘Arme jij, dit is vreselijk!’
• Weglachen of uitlachen: ‘Kijk, daar heb je meneertje zagepiet weer die altijd klaagt.’

Er is daarom niet altijd iets mis met bovenstaande antwoorden, maar ze tonen geen blijk van empathie. Wanneer je als ouder reageert vanuit empathie, dan probeer je je echt te verbinden met wat leeft in jouw kind, en je woorden respecteren zijn ervaring.

Voorbeelden van empathische antwoorden:

• ‘Ik zag dat je echt kwaad was toen je broer je speelgoed afpakte.'
• ‘Je bent super opgewonden dat je vriendje vandaag langskomt!’ – wanneer je kind heel enthousiast is dat zijn vriend komt spelen en je gek maakt door er non-stop over te praten.
• ‘Het is zo moeilijk om te vertrekken als je zoveel plezier hebt.’ – gezegd op een sympathieke toon, wanneer het tijd is om te vertrekken en het kind wil niet.
• ‘Ik weet dat je zo moe bent en dat het moeilijk is om er zelfs maar aan te denken om je tanden goed te poetsen.’
  
  
  Our children need our love the most when they least 'deserve' it.

Empathische Communicatie

De formule is dus eenvoudig: kinderen zijn inherent goed en coöperatief, het gezin is een hecht team met evenwaardige leden, er is een duidelijke maar liefdevolle begeleiding en empathie is de lijm die alles samen bindt. Omdat empathie zo cruciaal is, komen we er nog eens op terug en herhalen enkele dingen zodat het goed indringt.

Empathie is de toegangscode tot het brein en de leefwereld van de kinderen. De eerste stap om een conflict of probleem op te lossen, is het gedrag van de kinderen doorgronden door hun gevoelens en gedachten te leren begrijpen. Empathische communicatie is een prachtig middel om verbinding te maken met het kind zodat het bereid is zijn gedachten en gevoelens te delen met jou. Wanneer de zorgen en bekommernissen van een kind niet geïdentificeerd, gerespecteerd en gevalideerd worden, dan zal het kind weinig belangstelling vertonen om samen met de ouder een oplossing te vinden.

Empathie dienen we te leren en te oefenen, hier zijn enkele aanbevelingen.

• Maak ruimte voor het kind door je eigen veronderstellingen, aannames, overtuigingen en oplossingen even op pauze te zetten. Begin niet met na te denken hoe jij zou reageren of hoe jij je zou voelen in zo'n situatie (want dat is projectie), maar kijk hoe het kind zich voelt.
• Wees volledig aanwezig en concentreer je op het kind. Maak oogcontact, doe ondertussen niets anders wat je kan afleiden (gsm, boek lezen, huishouden,…), luister aandachtig en probeer je in te leven in wat het kind voelt, reageer met neutrale geluiden zoals ‘hmm’ om het kind aan te moedigen zijn verhaal verder te delen of reageer met empathische opmerkingen over wat het kind voelt zoals ‘ja, dat kan vervelend zijn’ of ‘pff, dat is niet zo leuk’ of ‘waauw, het klinkt alsof je een leuke namiddag hebt gehad.'
• Vermijd situaties waarbij je onbewust of onbedoeld een muur optrekt tussen jou en het kind door bijvoorbeeld slechts gedeeltelijk aandacht te schenken aan wat hij zegt, of door dadelijk te vragen wat hij verkeerd heeft gedaan en wat hij nu weer heeft uitgespookt, of door onszelf te verdedigen en te verantwoorden, of door advies te geven en direct oplossingen te verzinnen.
• Probeer om niet te praten en gewoon (eerst) te luisteren. Dit is een van de grootste uitdagingen voor de ouders. Omdat ze hun kinderen willen helpen, zijn ze geneigd om de pijn en de nare gevoelens bij hun kinderen zo snel mogelijk te verzachten en weg te nemen. Ze voelen het als hun plicht om advies te geven en de problemen van hun kinderen op te lossen. Maar soms willen kinderen gewoon gehoord worden en hun verhaal delen. En de ouders kunnen hen niet horen als ze zelf bezig zijn om tegen hen te praten.
• Wees geduldig. Wanneer de ouders een vraag stellen aan het kind, dan is het belangrijk om te wachten tot het kind klaar is om te antwoorden, ook al duurt het een tijdje. En ook een antwoord als: ‘Ik weet het niet...’ is zinvol in afwachting van meer duidelijkheid. Forceer je kind niet om te communiceren: als hij iets wilt zeggen, zal hij het ook zeggen. Soms zijn woorden overbodig: een enkel gebaar kan je ook helpen je kind te begrijpen.
• Zorg dat je altijd terugkeert naar jezelf: blijf niet in het standpunt van je kind zitten.

Enkele voorbeeld zinnen:

• ‘Ik heb gemerkt dat...' (je de laatste tijd boos bent geweest op....Hoe komt het? Is er iets?).
• ‘Ik vraag me af...' (of het moeilijk is om een ​​gloednieuw speeltje te delen).
• ‘Weet je, soms voelen kinderen zich... Voel jij je soms ook zo?’
• ‘Het klinkt alsof je echt niet wilt...’
• ‘Oh, ik denk dat ik het begrijp. Dus je hoopte op... en toen herinnerde ik je eraan dat je eerst... Heb ik dat goed?’
•  ‘Ik merk dat je behoorlijk teleurgesteld en boos bent, vooral omdat je zo graag...Wat als we samen naar een ​​oplossing zoeken voor deze situatie?’

Dit soort antwoorden kan al voldoende zijn om het kind zijn gevoelens te laten verwerken en het probleem zelf op te lossen. En het kind krijgt ook de boodschap dat de ouders bereid zijn om te luisteren en oplossingen te bedenken wanneer dat nodig is.

Ouders kunnen opwerpen: ‘Ja maar, wanneer mijn kind zich misdraagt, kan ik toch niet zo maar empathisch zijn! Mijn kind moet verantwoordelijkheid nemen voor zijn gedrag!’
Alle ouders ervaren vroeg of laat deze emotionele uitdaging en soms leidt dit tot een verstoring in de communicatie en een machtsstrijd. Maar het doel van empathische communicatie is om zowel de gevoelens van het kind te herkennen en te accepteren, als ook om tegelijkertijd grenzen te stellen aan onaanvaardbaar gedrag. Het is een subtiele evenwichtsoefening. Wanneer het kind merkt dat de ouder zijn perspectief en bezorgdheid hoort en voelt en omgekeerd het kind ook de kant van de ouder begrijpt, zal hij bereid zijn om mee te helpen zoeken naar nieuwe manieren om uitdagend gedrag te leren beheersen.

Praktisch voorbeeld

Moeder: ‘Je gaat op vakantiekamp. We hebben je aangemeld en reeds betaald en je hebt ermee ingestemd.’
Kind: ‘Nee! Ik wil niet gaan en je kunt me niet dwingen!' (Het kind schreeuwt en gooit met dingen.)
Optie 1: Moeder: ‘En nu is het genoeg! Je moet gaan, dus stop nu met dit gedrag!’
Ofwel...
Optie 2: Moeder: ‘Wauw, je klinkt echt overstuur! Kun je me vertellen waarom je niet wilt gaan?’
Kind: ’Ik kan daar altijd moeilijk in slaap vallen en zal de hele nacht wakker liggen.’
Moeder: ‘Hm, ik begrijp het. Wat denk je dat zou kunnen helpen?’
Kind: ‘Ik weet het niet...’
Moeder: ‘Ok, laten we even tijd nemen om hierover na te denken. Zijn er dingen die je thuis helpen om in te slapen en die misschien ook in het kamp zouden werken?’
Kind: ‘Wel, ik zou kunnen proberen om me eerst wat te ontspannen door een warme douche en misschien zou ik mijn lievelingsknuffel kunnen meenemen.’
Moeder: ‘Dat klinkt als een geweldig plan! En dan ga ik eens uitzoeken of er daar een begeleider is die even kan checken hoe het elke dag met je gaat. Zou dat oké zijn?’

Er zijn vele manieren om empathische communicatie te verbeteren en te oefenen. Wanneer de ouders eenmaal hun eigen woorden en stijl hebben gevonden, zal het proces natuurlijker aanvoelen. Zo ontwikkelen ze een diepere band met het kind wat hen in staat zal stellen om alle uitdagingen aan te gaan met meer begrip en gemak.

Let me love you a little more before you're not little anymore.

Verwende kinderen?

Wie niet beter weet, kan wellicht denken dat empathisch ouderschap betekent dat de kinderen teveel verwend worden, dat ze teveel aandacht krijgen. Maar dat is niet zo. Echt verwende kinderen tonen weinig tot geen respect voor hun ouders en voor anderen. En dat laten ze weten door storend en agressief gedrag, zelfs tot oudermishandeling toe wanneer ze groter worden. De fout voor dit grensoverschrijdend gedrag ligt volledig bij de ouders en de opvoeding. Vanaf jonge leeftijd (peuters en kleuters) leren de kinderen sociale omgangsvormen, zowel door nabootsing als door wat ze van de ouders en opvoeders meekrijgen. Het is belangrijk dat het kind tijdens die fase leert om rekening te houden met anderen en om de grenzen van iedereen te respecteren.

Maar hoe leer je aan kinderen (zonder hen te kwetsen) dat er grenzen zijn die ze dienen te respecteren? Zoals gezegd, soms zijn de ouders te laks, soms zijn ze te streng. Soms gaan ouders teveel toegeven omdat ze als kind zelf werden verwaarloosd en ze hun eigen kinderen een gelijkaardig verdriet willen besparen. Soms eisen de ouders strikte gehoorzaamheid en geven daarbij geen nadere uitleg. Soms spelen er factoren zoals schuldgevoel of de angst om (de liefde van) het kind te verliezen waardoor de ouder zijn eigen grenzen telkens verschuift en steeds meer toelaat. Het kind denkt dan dat hij de baas is en zich alles kan veroorloven. Maar een kind heeft grenzen nodig en dat begint met de ouders die eerst en vooral hun eigen grenzen duidelijk dienen aan te geven. Een kind heeft zeker aandacht nodig, maar het mag ook niet profiteren en voortdurend aandacht vragen aan de ouders. Zo’n opeisend gedrag wijst op een onderliggend probleem.
Het is belangrijk om te luisteren naar het kind, en de mogelijkheden te bekijken om een evenwicht te vinden tussen tijd maken voor het kind en je eigen leven. Er dienen grenzen te zijn maar die zijn  flexibel naargelang het kind en de situatie. Hier kan empathie een rol spelen om een opbouwende dialoog te starten waarbij zowel het kind als de ouder luisteren naar elkaar en uitleggen wat er aan de hand is en hoe ze zich voelen. Waardoor het kind leert dat anderen ook emoties en grenzen hebben.

Wanneer het kind leert luisteren naar anderen, zal het ook de grenzen en emoties van anderen respecteren, precies omdat er ook rekening wordt gehouden met zijn grenzen en emoties. Hierdoor zal het sneller luisteren naar de ouders, want het weet dan dat er een goede reden voor is. Ze worden minder snel hysterisch of veeleisend. Wat typisch gedrag is voor kinderen die de regels niet begrijpen of voor wie de regels willekeur lijken.

Een praktisch voorbeeld. Een kind zeurt tegen de moeder dat het gedragen wil worden. De moeder kan kort nee zeggen zonder verklaring en de hysterische uitlatingen negeren. Het is dan voor het kind niet duidelijk waarom het nu niet kan (en op ander momenten soms wel)). Het lijkt dan willekeur. Of de moeder kan kort de reden zeggen (mama heeft rugpijn). Veel kinderen zullen dan wel blijven proberen (dat ligt nou eenmaal in onze menselijke aard), maar als de moeder kalm de reden blijft herhalen, zullen ze het aanvaarden. Hij weet dan ook dat zijn moeder hem wel zal dragen als ze zich beter voelt.

Enkele praktische tips om te vermijden dat kinderen teveel verwend worden.

• Communiceer je boodschap of instructie duidelijk en zonder schuldgevoelens op het niveau van het kind.
• Sta even stil waarom je geneigd bent om iets toe te staan of toe te geven. Heeft jouw kind het écht nodig of had jij het nodig als kind? Is het een aspect van je eigen schaduwkant?
• Laat een situatie niet escaleren. Zorg eventueel voor een time-out die past binnen jouw opvoedmethode.
• Blijf consequent: een nee blijft een nee. Spreek af met je partner dat jullie dezelfde aanpak en opvoedmethode hanteren. Niets is zo verwarrend voor een kind als een ouder die het tegenovergestelde zegt van de andere ouder.
• Maak het kind duidelijk dat een ‘nee’ of een verbod daarom NIET betekent dat het kind zelf wordt afgewezen. Maak hem duidelijk dat je nog altijd om hem geeft.
• Zoek een regeling, een uitweg, een antwoord, een overeenkomst,...om het (onderliggend) conflict of de uitdaging echt op te lossen. Een onopgelost conflict blijft terugkeren.

Waarom straffen niet werkt.

Een (fysieke of niet-fysieke) straf kan het ongepast gedrag van een kind wel tijdelijk stoppen maar het kan nooit een middel zijn om iemand te controleren. Zoals bij alle mensen is het uiterlijk gedrag slechts een weerspiegeling van wat innerlijk leeft: de behoeften, de pijnen, de emoties. Een straf kan op korte termijn een bepaald resultaat brengen (het einde van een ruzie bijvoorbeeld) maar wanneer de onderliggende oorzaak en de innerlijke behoeften niet aangepakt worden dan ontstaan er na verloop van tijd ernstiger symptomen zoals liegen, bedriegen, woede aanvallen, regelrechte rebellie, depressie, agressie, verslavingen,...Straffen zonder op zoek te gaan naar de reden van het storend gedrag is vergelijkbaar met een pijnstiller nemen om een hersentumor te genezen, het is symptoombestrijding en het lost de problemen niet op. Integendeel, het escaleert en er zijn steeds strengere straffen nodig. Op de duur is er constant ruzie en geschreeuw.

Ook een niet-fysieke straf, zoals het kind naar zijn kamer wegsturen (isolatie), lost het onderliggende probleem niet op. Net wanneer het kind kwetsbaar is en het meeste nood heeft aan begeleiding wordt het verwijderd. Waardoor men een gouden kans mist om het kind te helpen leren omgaan met emoties. In plaats van een veilige omgeving en begripvolle benadering te bieden, worden de kinderen gescheiden van de ouders waardoor een zij-tegen-mij gevoel ontstaat wat onvermijdelijk tot conflicten leidt. Een betere aanpak is het aanhouden van een teamwerk mentaliteit die tot samenwerking leidt.

Bewust ouderschap en effectieve discipline vereisen geen straf. Sommige ouders denken dat straffen nodig is om hun kinderen discipline bij te brengen, maar dat is een misvatting. In discipline vinden we het woord discipel terug, en dat verwijst naar iemand die lering ontvangt en naar werkwoorden als begeleiden, leiden, onderwijzen en aanmoedigen. Het stamwoord in het Engelse punishment (straf) is het Latijnse woord punire en dat betekent tuchtigen, kastijden, schade toebrengen, vernederen. In dat opzicht is straf dus een vorm van geweld.

Als het doel van de opvoeding het beheersen en controleren van een kind is, dan is geweld wellicht noodzakelijk via controlemiddelen als angst en bangmakerij, intimidatie, bedreigingen, machtsspelletjes, fysieke pijn. Maar als het doel van de ouders is om hun kinderen tot gezonde en evenwichtige volwassenen op te voeden dan zijn dingen als het opbouwen van vertrouwensrelaties, aanmoediging, begeleiding, teamwork en verbindende communicatie de instrumenten voor succes.

Het geweld in de wereld kan nooit verdwijnen zolang kinderen mishandeld en geslagen worden en zolang ze leren dat geweld ‘soms goed en verantwoord is’ en een middel om te krijgen wat je wilt. Misschien is het waar wat Dr. Shefali zegt en ligt het probleem niet bij ‘opstandige’ kinderen, maar bij de ouders die de aangeleerde patronen herhalen van hun eigen ouders of bij samenlevingen die normale menselijke ontwikkelingsstadia als abnormaal zien.

Kinderen zijn namelijk van nature uitbundig, nieuwsgierig en vol vuur en leven, ze doorlopen verschillende natuurlijke ontwikkelingsstadia bedoeld om hun eigen weg te vinden in de grote en nieuwe wereld en dat zorgt voor allerlei situaties, uitdagingen en conflicten. Kinderen (en volwassenen) maken onvermijdelijk fouten (hoe meer, hoe beter zelfs, want zo leer je het best) en in plaats van te straffen en te slaan, kunnen we hen een luisterend oor, een zachte begeleiding en vertrouwde armen bieden.

De kern van de zaak is dus het aanpakken van de onderliggende behoeften bij de kinderen, het aanpakken van de werkelijke oorzaken van hun gedrag in plaats van enkel het gedrag te sturen en te beoordelen. Dit is niet alleen een veel effectievere benadering maar zorgt bovendien ook voor een gezonde en respectvolle relatie tussen ouders en kinderen. Een zachte opvoeding en een vredevol huis zijn krachtige instrumenten om kinderen tot sterke, liefdevolle en evenwichtige volwassenen te begeleiden en een betere wereld te creëren.

The way we talk to our children becomes theit inner voice.

Nog meer tips & tools

Gebruik de platina regel.

Iedereen kent de gouden regel: ‘behandel anderen zoals je zelf wilt behandeld worden’. Maar bij empathie gebruiken we de platina regel: ‘behandel anderen zoals ze willen (en ook nodig hebben) om behandeld te worden. Dat betekent niet dat je toegeeft aan de 'grillen' van je kinderen, of dat je hen teveel verwent. Het betekent dat je rekening houdt met hun gevoelens en uitdagingen wanneer je hen probeert te helpen. Het betekent dat je probeert te begrijpen waar zij nu echt nood aan hebben in plaats van wat jij denkt dat ze nodig hebben.

Maak geen veronderstellingen maar stel vragen.

Kinderen geven vaak non-verbale signalen over hoe ze zich voelen of waarmee ze worstelen. Het is belangrijk om alert te zijn op zulke signalen. En het is ook belangrijk om het kind te bevragen naar wat het nu precies voelt, ervaart en nodig heeft. Door hen de kans te geven om te praten en dingen uit te leggen, worden ze een actieve deelnemer in hun groei- en leerproces en vermijd je als ouder verkeerde of onvolledige veronderstellingen.

Vergeet even je eigen frustraties en ga niet oordelen en veroordelen.

Bij ieder verbaal gesprek of non-verbaal gedrag van je kinderen zal je als ouder ook een eigen reactie en/of antwoord klaar hebben. Of je kind nu een boze uitbarsting heeft of het vertelt over een moeilijke situatie op school, je bent sowieso geneigd te reageren vanuit jouw eigen visie (en programmering). Maar bij empathie gaan we onze reactie even terzijde schuiven en het kind als eerste laten reageren zonder te oordelen of hen te veroordelen. Dat betekent niet dat je je eigen gevoelens moet begraven. Het betekent ook niet dat je volledig akkoord moet zijn met hen of dat je hun gedrag moet accepteren. Het betekent gewoon dat je hen echt hoort en dat je situaties en ervaringen door hun ogen probeert te zien.

Gebruik de ‘ik’ formulering om te communiceren zodat er geen ‘schuld’ complex bij het kind ontstaat.

Het is belangrijk om zowel je eigen gevoelens als die van het kind te erkennen en te respecteren. Zo leert het kind om ook de gevoelens van ouders (en anderen) te respecteren en empathie te tonen. Bij een ‘jij’ uitspraak kan het kind zich aangevallen of beschuldigd voelen en zich defensief opstellen waardoor het niet langer luistert naar jou. Terwijl een ‘ik’ verklaring de mogelijkheid biedt om over situaties te praten zonder iemand de schuld te geven. Een ‘jij’ formulering is bijvoorbeeld: ‘Je schreeuwt en luistert niet naar wat ik zeg.’ Terwijl een ‘ik’ reactie blijk geeft van meer empathie: ‘Ik weet dat je van streek bent. Maar als je schreeuwt en over me heen praat, heb ik het gevoel dat je niet hoort wat ik zeg.'

Stap niet dadelijk in de ‘fix it’ modus.

Veel ouders zijn zo gewend om dingen op te lossen en te regelen dat ze meteen proberen te helpen wanneer hun kinderen problemen of uitdagingen op hun pad krijgen. Wellicht voelen de ouders zich dan beter en geruster, maar misschien is het kind daarmee niet geholpen. Probeer gewoon te luisteren en te begrijpen wat er aan de hand is. Misschien wil het kind niet eens dat je zijn probleem oplost. De eventuele nood aan een oplossing kun je bespreken nadat je geluisterd hebt naar hem. Wanneer kinderen de mogelijkheid krijgen om zelf (of samen met de ouders) oplossingen te vinden, leren ze zelfstandig worden en zelfredzaamheid oefenen.

Neem een time-out op explosieve momenten.

Soms is het moeilijk voor de ouders om kalm te blijven wanneer het kind zijn frustratie op hen afreageert. Vooral wanneer de ouders moe en prikkelbaar zijn of het kind in overdrive gaat. Op zo’n momenten kan het goed zijn om even een pauze in te lassen nog voor de dingen escaleren. Je kunt bijvoorbeeld zeggen: ‘Ik vind het moeilijk om niet te schreeuwen en het lijkt alsof dat bij  jou ook zo is. Ik denk dat we allebei even tijd nodig hebben om af te koelen. Ik ga even weg maar ik kom terug als ik rustiger ben en beter kan luisteren.’ Door op die manier te reageren, leren de kinderen zelfbeheersing en rekening houden met anderen.

Stel open vragen.

Een vraag met een open einde nodigt uit om dingen te delen. Het is empathisch omdat het kind dan de mogelijkheid krijgt om te zeggen wat er in hem leeft zonder het gevoel te krijgen dat hij gestuurd wordt. Een open vraag is bijvoorbeeld: ‘Was er vandaag iets dat moeilijk ging voor jou op school?’ In plaats van een vraag die al een oordeel bevat: ‘Wat scheelt er, heb je ruzie gemaakt op school?’ Open vragen helpen ook om het probleem (en de oplossingen) dieper te verkennen.

Wees helemaal aanwezig en luister bewust naar wat het kind zegt.

Empathie vereist bewust luisteren (en dat vraagt oefening want het is niet makkelijk). Het betekent dat het kind jouw volle aandacht krijgt (focus, oogcontact,…) wanneer het iets zegt dat het belangrijk acht en dat je zowel luistert naar de woorden, de intonatie van de stem en het gevoel achter de woorden. Daarna kun je eventueel kort en in je eigen woorden herhalen wat het kind jou net heeft gezegd. Om dan te eindigen met bijvoorbeeld: ‘Is dat wat je me vertelt en wat je bedoelt?’ Zo ontstaat er een opening om elk misverstand recht te zetten. En het toont ook respect voor de gevoelens en het standpunt van het kind. Bij een conflict vertel je ook je eigen gevoelens, je eigen visie en je verwachtingen. Zo leer je het kind probleemoplossend denken.

Valideer de gevoelens van jouw kind.

Empathie betekent dat je het kind kunt vertellen dat zijn gevoelens logisch en zinvol zijn. Door je in te leven in de gevoelswereld van je kind laat je hem zien dat hij het recht heeft om zich te voelen zoals hij zich voelt. Je hoeft het daarom niet eens te zijn met de keuzes van je kind. Of je denkt misschien zelfs dat hij overdreven reageert. Maar het is belangrijk om te beseffen dat de manier waarop hij zich voelt, heel écht is voor hem. Zijn reacties en acties zijn misschien niet gepast, maar gevoelens kunnen nooit 'juist' of 'verkeerd' zijn.

The best security blanket a child can have is parents who respect each other.

(Jane Blaustone) 

Giftig gedrag wat ontoelaatbaar is (tussen partners en tussen ouders en kinderen)

In huwelijken of dichte relaties gaan Mensen vaak onaanvaardbaar gedrag tolereren of zelfs goedpraten met zinnen als ‘zo is hij nu eenmaal’ of ‘dat is typisch voor haar’ of ‘hij heeft nu eenmaal een moeilijk karakter’. Ze doen dit omdat ze om één of andere reden in die relatie willen blijven ook al is er voortdurend ruzie en spanning. Op de duur beseffen ze niet meer dat ze eigenlijk gedrag aanvaarden dat nooit mag worden toegestaan. Vooral Mensen die zware trauma’s meedragen uit de kindertijd (omdat hun emotionele behoeften toen niet werden gerespecteerd en vervuld) vertonen of aanvaarden grensoverschrijdend gedrag. Wie tijdens de jeugd en kindertijd werd genegeerd, bespot, gepest of vernederd, heeft veel meer kans om slecht gedrag te vertonen en normaal te vinden of te excuseren en aanvaarden.
Deze gedragingen zijn (foute) manieren om invloed op elkaar uit te oefenen en wijzen op een verstoorde machtsrelatie. En zolang ze getolereerd of ontkend worden, blijven ze ook bestaan. Het gaat erom verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen leven en niets toe te staan wat denigrerend, kwetsend of onaanvaardbaar is. Hier zijn 8 vormen van giftig gedrag.

Het marginaliseren van je gedachten en gevoelens

Je gevoelens en gedachten worden niet gerespecteerd of gehoord. Je wordt uitgelachen. Of je krijgt te horen dat het niet uitmaakt wat je denkt en verlangt, er wordt geen of weinig rekening mee gehouden. Of je krijgt te horen dat je gevoelens onbelangrijk en zelfs lachwekkend zijn. Of dat je gedachten verkeerd zijn. Of dat je 'te gevoelig' of 'te emotioneel' bent. Dit zijn allemaal manipulaties die niets met liefde te maken hebben maar alles met macht, zo simpel is het.

Uitschelden

Je krijgt kritiek en scheldwoorden naar je hoofd wanneer je een ‘fout’ maakt zoals een belofte niet nakomen, of wanneer het eten te laat klaar is, of als je een afspraak mist, of de vuilnis niet opruimt,...De kritiek begint meestal met de woorden: ‘Jij doet nooit.../jij bent nooit...’ of ‘Jij doet altijd.../Jij bent altijd...’ en daarna volgt een litanie van alles wat je partner verkeerd vindt aan jou of wat je ontbreekt volgens hem/haar. Uitschelden is niet oké, nooit. Wanneer dit een terugkerend patroon is in de relatie en je wordt vaak beschimpt of afgekraakt, dan is het tijd om eens goed na te denken of je dit nog langer wenst te dulden. Probeer dit gedrag niet te verklaren door allerlei excuses te verzinnen zoals ‘Hij werd kwaad omdat hij gefrustreerd was’ of ‘Ze meende niet echt wat ze zei, het kwam door dit of dat...’. Door excuses te bedenken, moedig je het gedrag aan en wordt het een ‘normale’ gewoonte.

Fysiek geweld

Hier kunnen we kort over zijn, iedere vorm van fysiek geweld (ook tegen kinderen) is volstrekt af te keuren. Een relatie waarin je fysiek mishandeld wordt, dien je zo spoedig mogelijk te beëindigen.

Mentaal misbruik (gaslighting)

Gaslighting is eenvoudig gezegd iemand proberen te overtuigen dat hun ervaring niet echt is. Het is een narcistische manipulatie techniek gebruikt door Mensen die de andere personen in de relatie als zwakker of als makkelijk te manipuleren beschouwen. Veel ouders doen dit (ook) bij hun kinderen. Ze misbruiken hun macht als autoriteit om controle te verwerven en te behouden. Subtiel gaan ze de percepties en visies van de ander door ontkenning in twijfel trekken, en in erge gevallen wordt de ontkenning gevolgd door hersenspoeling en suggestieve manipulatie. Ze teren op de onzekerheid en de goedgelovigheid van het slachtoffer en gaan bewust leugens en onjuiste informatie verspreiden waardoor de ander begint te twijfelen aan zichzelf en zijn wereldbeeld. Ook gaat de narcist jouw onzekerheden uitbuiten en manipuleren. Hij misbruikt de kennis die hij heeft over jou om ervoor te zorgen dat je volgzaam en afhankelijk wordt. Bijvoorbeeld: hij weet dat je nerveus wordt als iemand ruzie maakt, of dat je moeite hebt om uit je comfortzone te stappen, of dat je overgewicht je onzeker maakt,... en hij gebruikt dit gegeven om je te stoppen, te beperken en te demotiveren. Slachtoffers van gaslighting gaan enorm aan zichzelf twijfelen en in extreme gevallen beginnen ze te denken dat ze totaal verkeerd of zelfs gek zijn. Ze krijgen het gevoel dat ze zichzelf niet meer kunnen vertrouwen omdat de narcist het slachtoffer laat twijfelen door voortdurende kritiek en ondermijning.

Enkele voorbeelden bij kinderen. Wanneer een kind valt, zich bezeert en huilt, horen we soms deze uitspraak: ‘Komaan, niet huilen, het is niet erg’ . Wanneer een kind huilt omdat het geen snoep krijgt in de winkel: ‘Stop met huilen of ik zal je een echte reden geven om te huilen’.  Of wanneer een kind teleurgesteld is omdat zijn broertje een mooier cadeau krijgt dan hijzelf: ‘Ja, het leven is niet eerlijk’. Wat hier telkens gebeurt, is dat de ouder probeert om de ervaring en het gevoel van het kind te negeren en/of te verbloemen. Vaak doen ouders dit omdat ze reageren vanuit hun eigen patronen en kwetsuren. Wanneer we kinderen dwingen te blijven eten nadat ze aangeven dat ze genoeg hebben, of wanneer we hen proberen te overtuigen dat ze geen pijn hebben terwijl dat wel zo is, of wanneer we hen vertellen dat ze huilen om niets, dan zeggen we hen eigenlijk dat hun ervaringen niet echt zijn. Zo beginnen ze hun eigen oordeel in vraag te stellen en stoppen ze met te luisteren naar hun intuïtie. Ze verliezen hun gevoel van veiligheid en zelfvertrouwen.

Het lijkt misschien contraproductief om een kind te laten uithuilen over een schijnbaar onbelangrijk voorval. Maar door hen de vrijheid te geven om zeer menselijke emoties te uiten, helpen we hen om een geestelijk gezond leven te leiden. Mensen en kinderen huilen om een reden. Tranen verwijderen de stress en het verdriet uit het lichaam tijdens een intense gebeurtenis. Het is een noodzakelijke energetische reactie. Een pijnlijke val, gebroken speelgoed, ruzie of pestgedrag op school, niet krijgen wat ze willen hebben,... het zijn allemaal intense gebeurtenissen voor een kind. Wanneer we hen vertellen dat ze egoïstisch, onbeschoft, behoeftig, zeurderig, ondankbaar of dramatisch zijn, dan bevestigen we eigenlijk het gevoel dat er iets mis is met hen.

In plaats van hun emoties te veroordelen of te negeren, proberen we te begrijpen wat ze ervaren. We vragen of ze OK zijn in plaats van hen te vertellen dat ze OK zijn. We voelen met hen mee door bijvoorbeeld te zeggen: 'Ik begrijp hoe je je voelt. Ik zou me ook zo voelen mocht ik in jouw schoenen staan.’ Validatie en bevestiging van iemands ervaring getuigt van echt mededogen en begrip.

Emotionele chantage

Ook dit is een manipulatie techniek die vaak wordt ingezet door een narcist om zijn zin te krijgen. Bekende chantage technieken zijn onder meer: zielig doen en de rol van slachtoffer spelen;  klagen, zagen en jammeren; kritiek spuien en ideeën van anderen afbreken; felle emoties tonen zoals hevige woede; minachtende blikken en lichaamstaal; emotionele druk uitoefenen: spotten en uitlachen; flirten en verleiden;…
Enkele voorbeelden van emotionele chantage: ‘Als je echt van me houdt dan doe je…’ – ‘Na alles wat ik voor jou gedaan heb…’ – ‘Ik dacht dat jij hetzelfde voelde als ik!’ – ‘Laat me niet alleen, want zonder jou doe ik mezelf wat aan.’ – ‘Jij denkt alleen maar aan jezelf.’ – ‘Ik doe toch ook heel veel voor jou?’ – ‘Kijk nou wat je me aandoet!’ – ‘Jij bent de enige die me echt kan helpen!’ – ‘Als je de afspraken tussen ons niet in gevaar wil brengen dan doe je…’ – ‘Jij mag je verjaardag niet vieren omdat ik feestdagen haat’.
De narcist wil zijn zin krijgen en hij wil jou voor zijn karretje spannen. De 3 belangrijkste middelen die hij gebruikt zijn angst, schuld en plicht.

Angst: De narcist dreigt je iets aan te doen, dreigt weg te lopen of te scheiden, dreigt niet meer met je te praten, of dreigt zelfs met geweld tegen jou of de kinderen.
Schuld: Je krijgt de schuld van alles. Hij maakt dat jij je schuldig voelt als je niet doet wat hij zegt of van je verlangt.
Plicht: Hij zorgt er voor dat jij je verplicht voelt om te doen wat hij wil. (‘Als jij net zo veel van mij houdt als ik van jou dan… - Na alles wat ik voor jou gedaan heb... – Ik doe toch ook heel veel voor jou…)'.

Waarom laten Mensen zich soms makkelijk chanteren? Daar zijn verschillenden redenen voor, hier zijn er enkele. Je eigenwaarde en zelfvertrouwen zijn laag; je bezit een groot verantwoordelijkheidsgevoel; je voelt je snel schuldig; je bent veel te braaf en wil niemand kwetsen; je wil je kinderen beschermen,...Of ook nog omdat je een enorme behoefte voelt om alles goed te doen en je snakt naar goedkeuring. Of omdat je in het begin van de relatie niet doorhad dat de narcist misbruik van je maakte. Of omdat je altijd twijfelt aan jezelf en denkt dat iemand anders het altijd beter weet dan jij. Of omdat je meer problemen voorkomt als je nu toegeeft aan de chantage.

Minachting

Je wordt bespot en uitgelachen. Zowel woordelijk als door zijn/haar lichaamstaal die minachting toont voor jou (met de ogen rollen als je iets zegt of doet bvb). Je krijgt geen respect. Het is nooit goed wat je doet, er is altijd kritiek of je krijgt altijd reacties die gericht zijn op het uitoefenen van controle en macht over jou. Elke gezonde relatie vereist wederzijds respect en de afwezigheid van minachting is daarbij een basisregel.

Projectie

Het favoriete trucje van een narcist is het projecteren van zijn gevoelens op jou. In plaats van zijn gevoelens te bezitten en er verantwoordelijkheid voor te nemen, projecteert hij die op jou, door bijvoorbeeld zijn kwaadheid van jou te maken, dat het jouw schuld is, dat je mee verantwoordelijk bent voor zijn kwaadheid. En dat is onmogelijk, want iedereen is zelf verantwoordelijk voor wat hij kiest te denken en te voelen. Projectie verschuift het machtsevenwicht op een subtiele manier omdat je zijn woede kunt zien (de vuisten zijn gebald, de kaakspieren geklemd, het gezicht is rood), terwijl jij helemaal niet kwaad bent. Maar zo lokt hij jou in de verdediging waardoor discussie en ruzie ontstaat.

De stenen muur

Een vaak gebruikte tactiek is gewoon weigeren om te luisteren als jij iets te zeggen hebt of om dingen die voor jou belangrijk zijn niet willen bespreken. Het is een van de meest giftige gedragingen van allemaal en het is tegelijk frustrerend als vernederend. Wat je vooral niet moet doen, is verantwoordelijkheid nemen voor iemands weigering om te communiceren met jou, bijvoorbeeld door jezelf de schuld te geven omdat het de ‘verkeerde tijd’ is om een discussie op gang te brengen en dergelijke.

Great parenting happens when you start controlling yourself and stop controlling your child.

Drie dingen die kinderen wél mogen zeggen

Kinderen zijn geen honden die je moet trainen en africhten. Het zijn ook geen gehoorzame robotten die als een automaat reageren en hun eigenheid wegstoppen (vaak uit angst). Het zijn menselijke wezens. Mooie, perfect onvolmaakte, unieke menselijke wezens met hun eigen persoonlijkheden, hun eigen gedachten en hun eigen meningen. Ouders kunnen hun kinderen (h)erkennen, omhelzen en eren voor wie ze zijn, en niet voor wie zij willen dat ze zouden moeten zijn. Kinderen dienen zich vrij te voelen om dingen te zeggen, emoties te tonen, gevoelens te delen, meningen te uiten,...kortom, om écht te zijn. Ouders dienen een veilige omgeving te creëren waar kinderen zichzelf kunnen zijn en waar ze hun ouders volledig kunnen vertrouwen.
Vaak lijkt opvoeden meer op censureren en controleren en het voldoen aan allerlei eisen die de ouders stellen. Kinderen zijn hier niet gekomen zodat we hen kunnen programmeren, maar ze zijn hier om hen te koesteren, te beschermen en te begeleiden en toe te kijken hoe hun ziel zich ontvouwt en ontwikkelt als Mens.

1. Nee

‘Nee’ is een van de belangrijkste en krachtigste woorden die bestaan. Het vermogen om voor jezelf grenzen te kunnen stellen (in allerlei situaties), is een onschatbare vaardigheid. Veel volwassenen hebben nog steeds moeite om ‘nee’ te zeggen, misschien omdat het hen niet toegestaan was als kind. Nee zeggen brengt zelfvertrouwen en heeft te maken met beschermen van jouw ruimte, jouw grenzen, jouw gezondheid en jouw vrijheid. Dat betekent uiteraard niet dat de kinderen voortdurend ‘nee’ zeggen telkens wanneer de ouders iets vragen. Bij gezinnen waar bewust ouderschap wordt toegepast, werkt het niet zo. Het gezin is een team, een partnerschap en geen dictatuur. Er is wederzijds respect en open communicatie. Kinderen helpen de ouders en ouders helpen de kinderen, maar een ‘nee’ wordt getolereerd en gerespecteerd. Soms is een ‘nee’ gerechtvaardigd, soms niet, en daar kan eventueel over gepraat worden in wederzijds respect.

2. Ja, nog een minuutje...ben bijna klaar...ik kom straks...wacht even...

Volwassenen gebruiken deze zinnetjes constant. Ze zijn bezig met iets en willen dit eerst afwerken of nemen hun tijd om het af te ronden en af te sluiten. Maar kinderen moeten dadelijk gehoorzamen en dadelijk alles laten vallen wanneer ze geroepen worden. Een verzoek als: ‘mag ik eerst mijn hoofdstuk uitlezen?’, wordt vaak als ‘tegenspreken’ bestempeld. Maar is het eigenlijk wel de opdracht van de kinderen om toestemming te vragen? Respect betekent dat de ouders erkennen dat de tijd en de bezigheden van hun kinderen net zo waardevol zijn als die van hen? Hoe kun je iets eisen of verwachten van kinderen wat je als volwassene zelf niet doet? Bij bewust ouderschap verwacht je geen ‘blinde gehoorzaamheid’ van je kinderen, je verwacht dat ze jou behandelen met dezelfde zorg en het hetzelfde respect als jij hen behandelt.

3. Ik lust dit niet.

Ieder mens (en kind) is uniek en heeft een eigen voedingspatroon en voorkeur. Volwassenen kopen en eten enkel wat ze lekker vinden, waarom moeten kinderen dan alles eten wat ze voorgeschoteld krijgen? Hoe meer kinderen in een gezin hoe uitdagender de dagelijkse maaltijden kunnen worden om iedereen tevreden te stellen. Maar kinderen dwingen iets tegen hun zin toch op te eten, of hun bord leeg te eten wanneer hun maag signaleert dat ze genoeg hebben, is een vorm van mishandeling. Men kan hen de vrijheid geven zelf te kiezen en iets anders te eten of ze iets zelf laten bereiden wat ze wel lusten of samen overleggen over de dagelijkse maaltijden. Vaak wordt ook deze dooddoener gebruikt: ‘wees dankbaar dat je eten krijgt want er zijn arme kinderen die niets hebben en sterven van de honger’. Nu is dankbaarheid uiteraard prachtig, maar deze aanpak neigt naar manipulatie, chantage en veroordeling en dat is niet de juiste weg.

When a flower doesn't bloom, you fix the environment in which it grows. Not the flower.

Tot slot, een samenvatting

Er is een berg informatie te vinden op internet over het bewust opvoeden van kinderen en het creëren van harmonie in het gezin. Men kan zoeken op termen als gentle parenting, positive parenting, attachment parenting,...Nog even kort samenvatten.

Attachment parenting is meer gericht op de eerste levensjaren (baby en peuter) en hanteert volgende basisprincipes:

• De ouders bereiden zich zo goed mogelijk voor op een natuurlijke zwangerschap, een natuurlijke geboorte en een zachte opvoeding. De hulp en ondersteuning van een doula kan hierbij heel waardevol zijn.
• De baby krijgt zolang mogelijk borstvoeding. Die is veel rijker en voedzamer dan flesvoeding. Het is een ideaal troostmiddel en kan op verzoek van het kind gegeven worden.
• Vanaf de geboorte wordt een hechte vertrouwensband opgebouwd tussen ouders en kind gebaseerd op empathie, liefde en sensitiviteit.
• De ouders geven altijd gehoor aan de signalen van het kind. Ze laten het nooit alleen als het huilt maar koesteren de baby, ook als ze het verdriet niet kunnen wegnemen. Een baby huilt nooit zomaar, er is altijd een echte reden, hun verdriet of angst zijn oprecht. Liefde en fysiek contact brengen verlichting.
• Men streeft naar zoveel mogelijk fysiek huid-op-huid contact via knuffelen, massages, baden, spelen,...Een sterke band tussen moeder, kind en gezin is de basis van natuurlijk ouderschap en een garantie voor gezonde en evenwichtige volwassenen. Men gebruikt geen kinderwagen maar draagt de baby zoveel mogelijk zelf. Het gebruik van een draagdoek is ideaal, zo blijven moeder of vader vrij en ongehinderd om hun ding te doen. Baby’s die meer dan vier uur per dag gedragen worden, huilen veel minder dan baby’s die niet of nauwelijks gedragen worden.
• De ouders slapen (indien mogelijk) samen met de baby of peuter of zetten een co-slaper tegen het bed aan. Slaaptraining wordt afgeraden.
• Baby's en peuters zijn voortdurend in de buurt van een liefdevolle en begripvolle verzorger, bij voorkeur één van de ouders.
• Men geeft ruimte aan de ontwikkeling van empathie door positief in te grijpen en geen agressie te gebruiken. Respect voor het kind tonen, helpt om zijn waardigheid te behouden waardoor het zich later ook beter zal kunnen inleven in anderen. 
• Men vermijdt scheiding of vaak voorkomende en langdurige separatie.
• De ouders proberen het evenwicht in hun eigen leven en in het gezin te bewaren.

En dit zijn enkele aandachtspunten bij zacht ouderschap. Het hoofdaspect is verbinding maken met jouw kind via empathie en wederzijds respect.

• Ook bij het opgroeien van het kind doorheen kleutertijd, kindertijd, adolescenten tijd,...blijft aanraken en knuffelen en eventueel massage,...een mooie en zachte manier om de liefde tussen ouder en kind te bevestigen.
• De ouders maken dagelijks tijd om te spelen met hun kinderen.
• De ouders voorzien regelmatig een moment om echt contact te maken met het kind. Gedurende deze tijd is de aandacht volledig bij het kind. Wanneer er meerdere kinderen zijn, dan krijgt ieder kind haar of zijn 'speciale tijd'.
• Stoute kinderen bestaan niet. Elk storend of stout gedrag wordt gezien als een schreeuw of een vraag om aandacht. De ouders gaan op zoek naar de dieperliggende oorzaak van dit gedrag in plaats van onderdrukking en bestraffing.
• Kinderen hebben nood aan duidelijke grenzen, de ouders hanteren beiden dezelfde visie over de opvoed methoden. De ouders zijn liefdevolle (bege)leiders. Evenwel blijft er ten allen tijde ook ruimte voor flexibiliteit en wordt iedere situatie apart bekeken en beoordeeld.
• De ouders respecteren hun kinderen en verontschuldigen zich wanneer ze een 'fout' maken. Zo leert het kind dat fouten maken niet zo erg is en dat ouders ook niet perfect zijn.
• De ouders beseffen hoe belangrijk zij zelf zijn bij het proces van opvoeden en hoe belangrijk het is om ook voldoende ruimte en tijd te maken voor de komst en aanwezigheid van een kind. Zonder daarbij hun eigen grenzen en behoeften te negeren. 
• De ouders zijn bereid zichzelf te helen wanneer ze getriggerd worden en staan open voor de feedback van hun kinderen.
• De ouders zien opvoeden eerder als begeleiden, waarderen en motiveren dan verbieden, straffen en controleren.
• De ouders onderhouden een empathische relatie en communicatie met hun kinderen. Men probeert zich in te leven in elkaars leefwereld.
• De ouders komen altijd op voor kind. Het gezin is een team en de kinderen voelen zich veilig en volledig gesteund door de ouders. Kinderen en ouders zijn de beste bondgenoten van elkaar. 
• Er zijn geen straffen (een vorm van geweld), noch beloningen (een vorm van chantage). Er is wel aanmoediging en positieve waardering.
• De ouders (h)erkennen ieder kind als uniek en respecteren zijn of haar natuurlijke ontwikkeling, ritme, behoeften en voorkeuren.

En bij bewust ouderschap houden we rekening met deze aspecten. Zie uitgebreide toelichting in deel 1.

• De ouders en het gezin creëren een warme thuis, een ruimte van liefde waar de kinderen zich goed en geborgen voelen.
• Bij een warme en veilige thuis horen ook een gezonde leefomgeving en levensstijl en dat betekent vooral gezonde fysieke en mentale voeding.
• De ouders bereiden zich voor op het ouderschap door onderzoek en zelfstudie.
• Bewust ouderschap begint bij het neutraal observeren van de kinderen om hen beter te leren kennen. 
• Het betekent de volledige acceptatie van wie jouw kind is én van wat het laat zien via gedrag of woorden.
• Bewust ouderschap vraagt volledige aanwezigheid bij de kinderen. Het betekent echt leren luisteren naar de kinderen met volle aandacht en interesse.
• De ouders hechten belang aan intentie en motivatie. Waarom worden bepaalde beslissingen genomen en specifieke dingen gedaan in het gezin?
• De ouders geven het goede voorbeeld want een kind leert vooral door na te volgen wat het ziet in zijn omgeving.
• Bewust ouderschap betekent vertrouwen hebben in je kind zodat het ook zelf leert vertrouwen op zijn eigen inherente wijsheid en kracht. 
• Bewust ouderschap hecht veel belang aan een open en verbindende communicatie tussen ouders en kinderen. Dit betekent ook echt luisteren naar elkaar.
• Bewust ouderschap betekent dat het gezin als een team samenwerkt.
• Het betekent ook dat je de feedback die je krijgt van je kind bewust opneemt en onderzoekt en eventueel jezelf heelt door schaduwwerk te doen.
• Bewust ouderschap vraagt dat je jekwetsbaar durft opstellen. Dat je echt, eerlijk en authentiek bent.
• De ouders laten de kinderen de wereld ontdekken op hun eigen manier en tempo.
• De ouders geven hun kinderen ruimschoots de tijd en de vrijheid om (veel) te kunnen spelen.

Bronnen & Info: Natuurlijk Ouderschap - Little Hearts - Exit Narcist - Attachment Parenting 

The child must know that he is a miracle.
That since the beginning of the world there hasn't been and until the end of the world there will not be,

another child like him.

(Pablo Casals)