Sevely

Sevely, het huis en het domein, gelegen in de uitlopers van de Montagne Noire (Hérault)

Canigou

Massief de Canigou met schuilhut

Levende en dode gedachten

Zelfvoorziening en vrijheid zijn het doel.
Levende, liefdevolle gedachten zijn het fundament.

The walls you see crumbling down around you,
are the very walls that kept you in prison.

Het staande volk en de zwijgende wachters

Lac de Bethmale

Nomade

Buskers in Esperaza (Aude)

No one should negotiate their dreams. Dreams must be free to flee and fly high.
No government, no legislature, has a right to limit your dreams.
You should never agree to surrender your dreams.

Let's Dance

PDC Lost Theory

Happy people produce. Bored people consume.

Kan permacultuur de wereld redden? Ja en nee. De mensen zelf kunnen de wereld redden door nieuwe beslissingen te nemen, gebaseerd op samenwerking, liefde en waarheid. En iedereen kan wakker worden voor dit nieuwe bewustzijn door zelfopvoeding en juiste en bevrijdende informatie. Permacultuur is een super handige 'tool', zowel theoretisch als praktisch, die ten dienste kan staan om een duurzame relatie met de wereld, de mensen en met jezelf op te bouwen. In dat opzicht kan permacultuur wel degelijk de wereld redden mocht de grote massa zich toeleggen op het toepassen van haar weldoordachte en levenstransformerende principes en inzichten. Maar, hoewel de belangstelling voor permacultuur dagelijks toeneemt, toch is er nog een lange weg te gaan. Dat permacultuur momenteel erg hot is, bewijzen de tientallen ontwerpcursussen (PDC) die elk jaar over heel Europa georganiseerd worden. De PDC in Kroatië is daarbij één van de goedkoopste, slechts 550 € voor een 14 daagse cursus met officieel certificaat, 3 superlekkere  maaltijden per dag, overnachting en sanitair plus een ingangsticket voor het Lost Theory festival. Geloof me, dit is echt een koopje.

The greatest change we need to make is from consumption to production, even if on a small scale, in our own gardens.
If only 10% of us do this, there is enough for everyone.
Hence the futility of revolutionaries who have no gardens, who depend on the very system they attack,
and who produce words and bullets, not food and shelter.

Om jullie een idee te geven wat zo'n cursus precies inhoud, overloop ik even kort het programma. Permacultuur is een heel uitgebreid onderzoek- en ontwerpsysteem om zelfvoorzienende, gesloten en duurzame kringlopen te creëren die autonomie, onafhankelijkheid  en overvloed brengen zonder daarbij de planeet te belasten maar wel integendeel haar nog rijker en mooier te maken en haar te behoeden voor komende generaties. De cursusdagen lopen van 8u30 tot 18 u met 3 pauzes tussenin. Iedere avond is er mogelijkheid tot een filmvoorstelling, kampvuur of zweethut voor wie zin heeft. De cursus is een mix van theorie, praktijklessen en een daguitstap naar een permacultuur gemeenschap in Vukomeric dicht bij Zagreb. De theorie omvat dingen als permacultuur ethiek en principes; het landschap lezen en interpreteren; zones, sectoren en patronen; gilden en voedselbossen; contourlijnen in kaart brengen; water en energie in permacultuur systemen; alternatieve economie en transitie;...Tijdens de praktijklessen leren we o.m. sheet mulching, een terrein opmeten, verschillende elementen maken zoals een keramische koelbox, natuurlijke reinigingsmiddelen, een zonnecollector, koken op zonne-energie, een zelfsteunend dak (voor een roundhouse), een lemen strobalenmuur,...De laatste dagen zijn voorbehouden voor het ontwerpproces van je eigen project (of van een gemeenschappelijk project) en uiteindelijk de presentatie van dit ontwerp voor de klas en leraars.

Gezien het Lost Theory Festival sinds het begin (4 jaar geleden) ernaar streeft om een ecologisch en duurzaam festival te zijn, is de combinatie met een PDC voorafgaand aan het festival een win-win situatie. De leerlingen kunnen de leerstof en de permacultuur technieken dadelijk toepassen op de vele uitdagingen die de organisatie van een groot evenement met zich meebrengen. En anderzijds krijgt het uitgangspunt en doel van Lost Theory als ecofestival meer kracht en fundament. Uiteraard werden tijdens de 4 jaar dat het festival reeds bestaat, reeds enkele duurzame oplossingen op het terrein ingevoegd. Zoals een natuurlijk waterzuiveringsveld voor het douchewater wat daarna terug in de rivier stroomt, composttoiletten, alle constructies zijn opgetrokken uit lokale en natuurlijke materialen,...Dit jaar krijgt iedere bezoeker een draagbare asbak en verschillende vuilniszakken om het mogelijke afval tot een minimum te beperken. Er is ook een ecoteam actief die mensen op een ludieke manier aanspreekt en hen bewust maakt van het belang van recyclage, afvalbeheer en dergelijke.

De locatie voor de PDC is in ieder geval buiten categorie. Het mooie Kroatië is een aanrader voor elke toerist. En ons openlucht klaslokaaltje ligt in de natuur op een eilandje met oude bomen en in het midden van de rivier. Heel idyllisch en romantisch. Maar toen kwam de regen in overvloed en zijn we voor 1 dag moeten verhuizen naar een ruimte binnen omdat de riviertjes rond ons klaslokaal buiten hun oevers traden. Overvloedige regenval herschiep de wegen razendsnel in modderpoelen waar de auto's zich in vastreden . De leerlingen (de meeste tussen 20 en 30 jaar jong) komen uit verschillende landen tot zelfs Brazilië en Australië toe en vele nieuwe vriendschappen ontstaan spontaan en vlot. Een internationale PDC dus, die gegeven wordt (in de Engelse taal) door 8 verschillende Kroatische leraars verbonden aan het ecodorpje in Vukomeric. Op zich een meerwaarde vind ik. Elke leraar is expert op zijn/haar gebied en het brengt ook de nodige afwisseling qua input en groepsenergie. De 16 leerlingen komen vooral ook voor het festival wat dan na de PDC begint. Dus allemaal psytrance music fans met hoog hippiegehalte. Heel lieve mensen, dat is zeker, maar het betekent ook een vrij losse en relaxte sfeer in de 'klas', vooral als de ganja rond gaat. De focus en aandacht der leerlingen verslapt dan soms en zweeft weg, net als de rook uit hun kruidensigaretjes. Ik vermoed dat elke PDC een unieke en specifieke uitstraling en energie bezit. Sommige cursussen komen met meer structuur en regels, andere zijn vrijer. Maar vergis je niet, de Lost Theory PDC is heel goed, mede dank zij de uitstekende leraars, wel intens, wat normaal is, want permacultuur is nu eenmaal een erg uitgebreid denk- en werkgebied. Veertien dagen is net voldoende om kennis te maken met de basisprincipes en technieken. Wie zijn kennis wil verdiepen (want permacultuur is een levenslang onderzoeksveld en leerproces) is daarna aangewezen op zelfstudie (boeken, internet), bezoek aan permacultuur projecten, uitwisselen op internetfora of inschrijven voor een vervolgcursus om leraar te worden. Niettemin is een PDC een erg goede introductie tot de hoofdthema's van permacultuur.

Sitting at our back doorsteps, all we need to live a good life lies about us.
Sun, wind, people, buildings, stones, sea, birds and plants surround us.
Cooperation with all these things brings harmony, opposition to them brings disaster and chaos.

De uitstap naar Vukomeric, het dorpje in de buurt van Zagreb waar de kleinschalige permacultuur gemeenschap ligt, is een welkome afwisseling tussen de dagelijkse lessen. Hun officiële naam luidt 'Recycled Estate' omdat de huizen en constructies zoveel mogelijk uit natuurlijke en gerecycleerde materialen opgetrokken zijn. Het is een gevarieerd maar hellend domein van 6 hectare wat verscholen tussen groene valleien en heuvels. Niet echt het mooiste ecodorp wat ik ooit bezocht heb, maar wel rustig gelegen en omringd door natuur. Er is een bron met drinkbaar water, een gemeenschappelijk houten gebouw in typisch Kroatische stijl, een kleine serre naast de groentetuin, het begin van een voedselbos en enkele kleine woonhuizen die zich in verschillende stadia van afwerking bevinden. Er wonen 8 mensen en er is nog plaats voor uitbreiding. De bewoners zijn vooral ook permacultuur activisten die overal in het land cursussen en voordrachten geven om mensen bewust te maken van de nood aan en het nut van een ecologische levensstijl. Het is 1 van de redenen waarom hun huizen nog niet afgewerkt zijn. Namelijk tijdsgebrek wegens hun engagement in PDC en educatie. Tien jaar geleden zijn ze begonnen zonder kennis over permacultuur, groene energie of duurzaam bouwen. Hun eerste strobalenhuis was dan ook een mislukking. Maar door 'trial & error', veel experimenteren en zelfstudie en tenslotte door de kennismaking met permacultuur, zijn ze langzaam gegroeid naar echte experts op hun gebied. En tegenwoordig geven ze zelfs al handige en informatieve boekwerkjes in eigen beheer uit over de zelfbouw van een rocket stove en zonnecollectoren, het maken van natuurlijke lichaamsverzorging,...Hun aanstekelijk activisme heeft zonder twijfel de transitiebeweging een behoorlijke boost gegeven waardoor heden ten dage tientallen permacultuur projecten het levenslicht zien in Kroatië.

En dan komt de grote dag. De klas heeft zich verdeeld in 4 groepen die elk een project moeten ontwerpen. Ik zit in de groep die de festivalkeuken voor crew en vrijwilligers zal herontwerpen. Het ontwerpproces vraagt veel onderzoek, metingen, observatie en analyse. Maar na 2 dagen brainstormen mag het resultaat er best wezen. Ons gezamenlijk ontwerp omvat o.m. een gesloten drinkwater systeem met rivierwater, een rietveld voor zuivering van het grijswater, een nieuw dak boven de chill out- en eetruimte, een herinrichting van de keuken, een coboven, een rocketstove massheater, hugelbedden voor groentekweek, een kruidenspiraal, een goed werkende composthoop,...Na de ontwerpfase krijgt elke groep dan ongeveer 1 uur de tijd om hun project te presenteren voor de klas. En met die presentatie eindigt ook de PDC en is het tijd om de certificaten uit te reiken, samen met een knuffel van de leraressen. En nu maar hopen dat de festivalorganisatie ons keukenproject wil financieren en uitvoeren voor editie 5 van Lost Theory volgend jaar.

Het afscheid van de cursisten is, zoals steeds, pijnlijk en emotioneel. Knuffels, traantjes en welgemeende beloftes om elkaar op te zoeken. Bijna iedere deelnemer aan de PDC heeft dromen of zelfs concrete projecten die hulp en inspiratie kunnen gebruiken. Grimm, de Vlaamse Viking, heeft 170 hectare in Finland ter ontwikkeling. Yannick kent een plaats in Italië die hulp en medebewoners zoekt. De Brazilianen willen urban permaculture toepassen in een appartementsgebouw in Sao Paulo, anderen willen (net als ik) een duurzaam familiedomein vorm geven. Vreemd hoe snel je vrienden maakt en in slechts 3 weken een band kan opbouwen met bepaalde mensen. Dankjewel Stephanie voor de organisatie.

Al met al kan ik de Lost Theory PDC van harte aanbevelen (volgend jaar start hij in augustus). Prachtige locatie, uniek klaslokaal, erg gemotiveerde en enthousiaste leraars, degelijke en intense cursus, een fijne maar intense mix van theorie en praktijk, superlekkere maaltijden (veggie en/of vlees), en dit alles aan een erg democratische, lage prijs. Bovendien was er nadien een evaluatie van deze eerste PDC en zullen verbeteringen en aanpassingen volgen om de cursus volgend jaar nog beter te maken. Wie houdt van de sfeer op een festival of helemaal wild wordt van psytrance en daarnaast kennis wil verwerven over de beste en meest logische manier om een maatschappij van schaarste, geld, angst, peakoil, consumptie en vernietiging om te toveren tot een planeet vol overvloed, samenwerking, duurzaamheid en zelfredzaamheid, die houdt augustus 2015 vrij en begint alvast nu te sparen om zijn plaatsje veilig te stellen voor de volgende Lost Theory PDC.

Lees meer over permacultuur, voedselbossen, low impact wonen, groene energie,...op de website. En binnenkort gaan we dansen, maar ondertussen was het een fijne tijd tussen gelijkgestemden.

Masterplan

What light is to the eyes,

What air is to the lungs,

What love is to the heart,

Liberty is to the soul of man.

Een nieuwe reis en een nieuwe camper, maar nog steeds op zoek naar de vervulling van een oude droom: een zelfvoorzienend eco-paradijsje in een groene en mooie streek en omringd door gelijkgestemde vrienden. Maar ditmaal is het engagement wat drastischer. Ik heb namelijk mijn huishuur definitief opgezegd en besloten om permanent in mijn camper te wonen. Niet alleen betekent dit een flinke besparing op de maandelijkse vaste kosten, maar het biedt ook meer vrijheid om rond te trekken, vrienden te bezoeken en een leuke plek te vinden. Toch betekent het ook een grote aanpassing. Ik heb nu geen thuis meer om naar terug te keren na een lange reis; al mijn waardevolle spullen zitten weggestopt in een kleine garage (en een pak gerief werd ook weggeschonken of verkocht,...jawel, opruimen en loslaten voelt goed) en uiteraard is het wonen in een camper wat krapper en minder comfortabel dan in een huis waar je omringd bent door allerlei Westers comfort en veel ruimte. Ben trouwens benieuwd wat de winter zal brengen!

De hemel k(l)eurt mijn beslissing goed.

Maar goed, de beslissing is genomen en hoewel het gevoel dubbel is (enerzijds vrijheid, anderzijds onzekerheid), toch wil ik wel eens zien wat zich allemaal zal aandienen tijdens mijn nomadenbestaan. Het begint alvast veelbelovend. Wanneer ik definitief wegrijd uit Houthulst waar ik 2 jaar woonde, kleurt een prachtige dubbele regenboog de hemel. Ik zie het als een goed voorteken...en toch begint het niet zo denderend.

De eerste dag in mijn (nieuwe) camper heb ik al een ongeval. Per ongeluk liet ik het stalen opstapje aan de zijkant (om de camper binnen te komen) omlaag staan en daarmee ramde ik een geparkeerde wagen. Gevolg: mijn trede eraf, een deuk in mijn koetswerk en de andere wagen volledig beschadigd over de hele linkerkant. Een duur grapje en een tegenvaller, maar de herstelling zal voor later zijn. Eerst wil ik naar Kroatië waar mijn zoon, schoondochter en kleinzoon wonen én waar een nieuwe uitgave van het Lost Theory Festival in de steigers staat. Vorig jaar was ik er ook en hielp wat mee in de keuken. Dit jaar wordt er, voorafgaand aan het festival, ook een PDC georganiseerd (een Permaculture Design Course), en ik werd uitgenodigd mee te helpen als assistent. Een mooie kans die ik niet wil laten voorbij gaan.

Een rustige nacht tegemoet.

De eerste dag rustig aan tot in Arlon waar ik mij parkeer op de parking van de universiteit. Dag 2 doorheen Duitsland tot net over Regensburg waar ik een uitnodigend en rustig  slaapplekje aan de rand van een meer ontdek. Dag 3 dwars door Oostenrijk en Slovenië via Wels, Graz en Maribor tot aan een buitenbuurt ergens rond Zagreb (in Kroatië) waar ik net voor het donker wordt aan een bosrand parkeer voor de nacht. Dag 4 aankomst op het festivalterrein in Derengaj midden het Velebit gebergte, na eerst 2 uur verloren rijden doorheen het platteland rond Zagreb. De bedoeling was de tolweg vermijden door binnenwegen te nemen maar de GPS laat het afweten wegens geen bereik en geen satellieten te vinden. Dat verwondert mij niet want ik zit echt in the middle of nowhere. Krakkemikkige baantjes, piepkleine dorpjes, kilometerslange wouden, onbegrijpelijke plaatsnamen en nergens iemand om de weg te vragen,...het is zoeken en zoeken, maar zo krijg ik ook wel een ander beeld van Kroatië. Kennismaken met de boerendorpjes waar de burgeroorlog van de jaren 90 nog duidelijk merkbaar is aan de uitgebrande gebouwen, kapotte gevels, kogelgaten en barslechte wegen. 

Totale afstand 1662 km en een flinke hap uit mijn budget voor brandstof en tol. Ik dacht dat autowegen werden aangelegd en onderhouden met het belastinggeld van alle burgers. Waarom wordt dan nog eens extra tolgeld gevraagd om op die wegen te mogen rijden? Dat is dubbel betalen en zelfs driedubbel, want we hebben al eens betaald (belasting, vignet én tol). In Oostenrijk dien je eerst een wegenvignet aan te schaffen (8,5 € voor 10 dagen) plus nog eens extra tol op bepaalde autosnelwegen. Op de A9 naar Graz rij je bvb. doorheen een dertigtal tunnels (waarvan de langste 10 km) en betaal je 13 €. Ook in Slovenië (de vergeten groene parel in de Balkan) is een wegenvignet verplicht (15 € voor 7 dagen). Nochtans is er daar maar een klein stukje snelweg, de rest van de korte afstand tussen Oostenrijk en Kroatië gebeurt langs lamentabele provinciewegen die een ware aanslag betekenen voor iedere auto. Pure geldklopperij. Ook in Kroatië zijn vele binnenwegen in verschrikkelijk slechte staat en dus best te mijden. Men is aangewezen op de grote snelwegen waar tol verplicht is.

 For every goodbye, God also provides a hello.

Het leven in een camper vraagt toch een behoorlijke aanpassing, want het dagelijkse ritme is helemaal anders, de structuur en omstandigheden veranderen. Op YouTube volgde ik ooit een kanaal over 'tiny houses', over mensen die bewust kiezen om in een kleine woning te leven, meestal uit financiële en praktische overwegingen. Nu woon ik zelf in een 'tiny house', namelijk op zo'n 10 m2. Ja, dat is dus echt niet groot en het aanwezige comfort is ook niet vergelijkbaar met dat van een luxewoning, maar er is wel een zekere vrijheid en avontuur ter compensatie. Ik heb geen hypotheek meer en ook geen huur noch maandelijkse vaste kosten (energie, water,...) en dat betekent toch wel een flinke besparing. Een deel van het uitgespaarde geld gaat nu vooral naar brandstof en voeding en sporadisch een nieuwe gasfles (voor kookfornuis, verwarming en warm water). Een mogelijk nadeel van mobiel wonen is het ontbreken van een eigen tuin waar groentjes en fruit geteeld worden. Tenzij je een plek vind waar je langere tijd mag verblijven en waar je een voedseltuin kan opzetten en investeren in planten. Het grote voordeel (naast het financiële plaatje) is uiteraard de vrijheid om rond te trekken en het avontuur op te zoeken. Niettemin zie ik dit nomadenbestaan eerder als een tijdelijk project, gewoon als een middel om een plaats te vinden waar ik mij kan settelen én om gelijkgezinden te vinden.

Om mijn droom te realiseren heb ik begin 2014 een Masterplan gemaakt bestaande uit 8 grote stappen die telkens kleinere stapjes bevatten. Dit maakt het creatieproces overzichtelijk én gedetailleerd. Ik zal de 8 stappen niet allemaal beschrijven omdat er nog 6 te gaan zijn en erover vertellen blijkbaar een stuk manifestatie-energie wegneemt uit de creatie. Maar reeds 2 stappen zijn afgewerkt en dat mag wel  bekend worden. Stap 1 was 'De Camper'. Mijn oude camper was helemaal opgebruikt en ook afgekeurd voor het verkeer. Een nieuwe (2dehands) camper was dus noodzakelijk. Om stap 1 volledig af te werken, waren verschillende kleinere stapjes nodig: eerst een nieuwe camper vinden en aankopen (het is een Nissan Trade 3 liter uit 1996 geworden met Frankia opbouw), dan de oude camper nog proberen te verkopen (wat gelukt is, namelijk aan Afrikanen voor de export), dan alle administratie rond de aankoop in orde krijgen en tenslotte de camper inrichten naar mijn eigen smaak en voorkeur. Rond april 2014 was stap 1 dan volledig afgewerkt en begon ik mij te focussen op stap 2: 'Het Referentieadres'. Ook hier waren terug verschillende kleinere stapjes te nemen. Ik overloop ze even: mijn huishuur opzeggen, alle nutsvoorzieningen afsluiten en opzeggen (elektriciteit, gas, water, internet, telefoon,...), een garage huren om de spullen te stockeren die ik nog wil houden (en die kunnen nu allemaal in 1 kleine garagebox!), de verhuis naar die garage regelen, het aanvragen van het referentieadres en allerlei administratieve wijzigingen in orde brengen. 

 Our greatest glory consist not in never falling, but in rising every time we fall.

Een referentieadres is verschillend van een domicilie adres (in België) en veel moeilijker te verkrijgen. Bij een domicilieadres woon je effectief ook op de plaats van het adres. Op een referentieadres woon je niet echt, maar het is bedoeld om administratief in orde te zijn en om je post te laten toekomen. Mijn dochter is bereid het referentieadres bij haar te nemen. Bepaalde bevolkingsgroepen maken gebruik van deze optie en krijgen makkelijker toestemming: zigeuners, roma, kermismensen, bootbewoners, mensen die op wereldreis vertrekken,...Een 'gewone' persoon die mobiel gaat wonen en daarom een referentieadres vraagt, dat is eerder zeldzaam en veel gemeentebesturen doen vaak wat moeilijk bij de goedkeuring. Omdat er veel woonfraude gepleegd wordt, zijn de officiële instanties alert en voorzichtig en vragen ze bewijzen dat je ook effectief mobiel woont. Niettemin verwacht ik dat in de toekomst nog meer mensen dezelfde beslissing zullen nemen. De huurprijzen in Vlaanderen stijgen nog ieder jaar en zijn voor velen vlakaf onbetaalbaar geworden, terwijl de verkoop van mobilhomes en caravans spectaculair toeneemt.

Om mijn aanvraag te motiveren en bewijzen aan te brengen, heb ik vooraf een dossier gemaakt over mijn camper en het mobiel wonen. Daarin steken foto's van de camper, kopies van de boorddocumenten, getuigenissen van familie en vrienden, ticketjes van de officiële camper standplaatsen,...En hoera, na een wachttijd van enkele weken wordt mijn aanvraag voor een referentieadres vlot en probleemloos goedgekeurd, mede dank zij mijn overtuigend dossier. En enkele dagen voor mijn verjaardag worden mijn pas en papieren officieel in orde gebracht en kan ik vrij vertrekken. Wat een mooi geschenk. Nu stap 1 en 2 succesvol afgewerkt zijn, richt mijn aandacht zich op de derde fase in het Masterplan: 'Het Vinden Van De Plek'. Ik bracht vroeger reeds verslag uit van twee eerdere (en mislukte) zoektochten (hier deel 1 en deel 2) en ben alvast van plan om ook een blogbericht over stap 3 te publiceren wanneer die afgewerkt is. Maar mislukkingen en tegenvallers horen bij het leven, de kunst is om steeds gefocust te blijven op jouw droom (soms vele jaren lang) en hem stap na stap te realiseren. Dus, op naar de top, de enige weg is vooruit en die weg blinkt als nieuw, vol verrassingen en uitdagingen.

Ondertussen heb ik al verscheidene (West-Vlaamse) standplaatsen voor campers kunnen uittesten en kan ook enkele tips geven. Er zijn verschillende mogelijkheden waar je kunt staan en overnachten. Uiteraard de officiële standplaatsen die vaak betalend zijn, maar dan wel elektriciteit, water, draadloos internet en mogelijkheden tot lozing aanbieden. De prijzen variëren tussen 5 € (Harelbeke) en 25 € (Brugge). Hier kun je een lijst vinden. Verder zijn er plaatsen waar mobilhomes gedoogd worden (voor 1 nacht) of waar weinig tot geen controle is en dus zonder problemen 24 uur (of zelfs langer) kan gestaan worden. Zelf verkies ik de parkings van recreatiedomeinen en natuurgebieden. Enkele aanraders in West Vlaanderen: Ryckevelde in Assebroek (er is een toilet in de heemtuin); Bulskampveld in Beernem (toilet in het kasteel of in het cafetaria); de Blankaart in Woumen (toilet in het kasteel) en mijn favoriet: de Palingbeek in Ieper (toilet, elektriciteit en internet in het bezoekerscentrum).

Volgende keer: de wereldwijde doorbraak van permacultuur. And hey, we're on the road again! I love it.